Sinds het begin van de corona epidemie hebben veel cijfers de ronde gedaan over de dodelijkheid van het SARS-CoV-2 virus.

Van Dissel: IFR=5% ; WHO: IFR=3,2%

De eerste schatting van Van Dissel was dat 5% van de bevolking zou overlijden volgens een Chinees onderzoek. De WHO hield het op een IFR (Infection Fatality Risk) van 3,2%. Gaandeweg werd dat percentage naar beneden bijgesteld. Wij komen inmiddels op 0,044%.

Ioannidis: IFR=0,15%

Ioannidis

John Ioannidis is een prominente epidemioloog die veel onderzoek heeft gedaan naar de Infection Fatality Rate (IFR) van COVID-19. Zijn schattingen, gebaseerd op seroprevalentiestudies en meta-analyses, worden vaak als referentie gebruikt. Dit zijn de cijfers afgeleid van zijn publicatie die we hier nader gaan onderzoeken:

De IFR is dus sterk gerelateerd aan leeftijd. Als we hieruit een gemiddelde zouden berekenen, dan komen we uit op een waarde van rond de 0,15%. Dat is dus meer dan 30 maal zo laag als de prognose van Van Dissel. Lees hierover ook bv wat Maurice hierover schreef: IFR was 3%!??

Leeftijdsafhankelijkheid

Maar ook hier zijn we niet tevreden mee, want waar komt die sterke leeftijdsafhankelijkheid vandaan? Daartoe doen we iets bijzonders: we gaan het vergelijken met de normale kans om te overlijden. Dus met alle overige doodsoorzaken. We nemen voor elk van de leeftijdsgroepen uit de tabel de bijbehorende sterftekans in 2020 en maken dan deze grafiek:

Nu zien we opeens iets heel interessants. Voor elk van de leeftijdsgroepen vanaf 30 jaar is de sterftekans voor alle oorzaken vrijwel gelijk aan de IFR. Bijvoorbeeld voor 80 jaar is je overlijdenskans (alle oorzaken) 10%. En de IFR is ook 10%. Wat betekent dat eigenlijk? Een IFR van 10% houdt in dat als je besmet wordt met het corona-virus, je kans als 80-jarige 10% is dat je er aan overlijdt. Eind 2020 was 50-80% van de bevolking geïnfecteerd met SARS-CoV-2, dus dat zou dan betekenen dat er een oversterfte van 50-80% zou moeten zijn als we die twee kansen bij elkaar op mogen tellen. De oversterfte was echter maar rond de 8%, dus kennelijk mogen deze kansen niet bij elkaar opgeteld worden. Dit past ook helemaal bij de constatering dat 90% van de overlijdens minstens één onderliggend lijden had. Corona was “het laatste zetje” en niet de daadwerkelijke aanleiding voor het overlijden.

Dit geldt niet alleen voor de ouderen, maar we zien dit bij alle leeftijden, dus ook bij de jongeren. Voor een 35-jarige is de IFR nog maar 0,05% en de sterftekans aan alle oorzaken is 0,052%. Vrijwel hetzelfde dus.

Vervangingssterfte

Het gaat hier dus duidelijk om vervangingssterfte. Het overlijden “aan corona” komt in de plaats van het verwachte overlijden aan een andere oorzaak. We zien dus geen toename van 50-80% aan sterfte, maar slechts 8%. Dat kun je bijvoorbeeld vertalen in een IFR die ongeveer 5 maal zo laag is. Dus over de gehele bevolking rond de 0,03%. Precies hetzelfde zien we ook bijvoorbeeld bij griep, een ziekte waar het RIVM al heel veel kennis voor heeft opgebouwd. Desondanks kwam het RIVM dus met een prognose die 150 maal zo veel sterfte wegens covid-19 voorspelde.

Sterftecijfers

We gaan het nu zelf uitreken en kijken daaarbij naar de bevindingen in de sterftecijfers in de eerste 12 maanden van de epidemie. Dit is het relevante deel van de oversterfte grafiek:

We zien hier na de eerste golf in mei 2020 de ondersterfte ontstaan: 150/week. Dit fenomeen is door ons beschreven in een artikel. Dat zijn dus de mensen die anders vanaf mei aan iets anders zouden zijn overleden, maar nu al tijdens de eerste golf overleden. Bij de tweede golf zien we precies hetzelfde gebeuren. De ondersterfte bouwde zich verder op tot 350/week. Ook valt op dat er direct na het begin van de tweede golf een achterstand lijkt te bestaan bij het aantal overlijdens aan covid-19 te opzichte van de oversterfte. Er wordt gezegd dat niet overlijdens aan covid-19 werden geregistreerd door de GGD. Een andere verklaring kan zijn dat er toch een deel overleed aan influenza. Wij mengen ons niet in die discussie en rekenen het toe aan influenza, die dezelfde ondersterfte tot gevolg heeft.

In maart was de oversterfte verdwenen, terwijl er toch nog 350 overlijdens per week aan covid-19 waren. De streepjeslijn geeft deze opgebouwde ondersterfte weer.

Als er op 1 maart 2021 geen oversterfte was, maar wel 350 overlijdens aan corona, dan moet er dus minimaal een ondersterfte geweest zijn van 350. Dit komt overeen met de voorspelde ondersterfte volgens ons rekenmodel.

Vanaf maart zien we ook opeens de onverklaarde oversterfte ontstaan. Corona verdween geleidelijk, maar de zichtbare ondersterfte was in april al verdwenen en maakte plaats voor oversterfte. Daarover is al veel geschreven, lees bijvoorbeeld De verdwenen ondersterfte.

Hoe dodelijk was corona

Met die vraag begonnen we. De cijfers van Ioannidis laten zien dat de IFR vrijwel gelijk is aan de normale sterftekans. Als het uitsluitend zou gaan om vervangingssterfte, dan bepaalt corona alleen de doodsoorzaak, geen oversterfte. Maar er was wel degelijk een oversterfte van 8% in het eerste jaar.

Laten we naar de cijfers kijken. Eerst de periode t/m maart 2021. Er overleden volgens RIVM 20.147 mensen aan covid-19 (CBS telt er 29.077). De oversterfte in die periode was een stuk minder: 15.573. Van april t/m december 2021 hadden we na het verdwijnen van corona ondersterfte van naar schatting 10.334 moeten zien. De netto oversterfte veroorzaakt door covid-19 is daarmee 20.147- 10.334 = 9.813. Als we uitgaan van 80% besmette inwoners, dan komen we uit op een gecorrigeerde IFR van 9.813/(18.000.000*0,8) = 0,044%. Waarschijnlijk zelfs nog een stuk lager, want een deel van de ondersterfte zou pas in 2022 te zien zijn.

Gecorrigeerde IFR = 0,044%

Hoe dodelijk was onverklaarde sterfte

De totale oversterfte tot op heden is 61.396. Daarvan is 9.813 verklaard door corona (gecorrigeerd voor de ondersterfte). Die moeten we verdelen over alle inwoners, want officieel mogen we het nog steeds niet toewijzen aan vaccinaties. De kans onverklaard te overlijden is dus (61.396 – 9.813)/18.000.000 = 0,29%.

Kans onverklaard overlijden = 0,29%

De kans “onverklaard” te overlijden is dus bijna 7 maal zo groot als de kans om aan covid-19 te overlijden. Hierbij ook de kanttekening dat het overlijden aan covid-19 een ziekte is die vrijwel uitsluitend mensen met onderliggend lijden betreft. De oversterfte heeft zich sinds 2021 verplaatst naar de jongere leeftijden zoals we in deze grafiek kunnen zien:

De blauwe lijn geeft voor elke leeftijd de procentuele oversterfte weer. De blauwe band is de onzekerheid in deze waarde. We zien dus eigenlijk dat oversterfte met zekerheid alleen boven de 65 jaar aanwezig was.

De rode lijn is de oversterfte in 2024. We zien dat die boven de 85 jaar in 2024 volledig verdwenen is. Bij deze leeftijd is het overlijden aan covid-19 de hoofdoorzaak en die is inmiddels vrijwel verdwenen. Onder de 60 jaar is de onverklaarde oversterfte de hoofdoorzaak en is pas zichtbaar sinds 2021.

Het feit dat de overheid nog steeds geen medewerking wil verlenen aan onderzoek naar de oorzaak van deze onverklaarde sterfte geeft te denken.