Een al eerder getoonde grafiek, maar nu in een nieuwe jas: de cumulatieve seizoenssterfte. De beste manier om de oversterfte gedurende meerdere jaren te bekijken is cumulatief. Schommelingen in sterfte worden op die manier gladgestreken. Ook de ondersterfte die altijd volgt op een griepgolf met oversterfte wordt automatisch verrekend met de epidemie die er aan vooraf ging.

Door de berekeningen niet op 1 januari te starten, maar midden in de zomer, wordt alle extra sterfte die hoort bij een griepgolf toegerekend aan die epidemie, ook als die al in november begint.

Ook kunnen we op die manier een goede vergelijking maken van de seizoenen sinds corona met de seizoenen voorafgaand aan corona. Deze grafiek kunnen we dan samenstellen:

Aanpassingen

Een eerste versie van deze grafiek dateert van 2022 en sindsdien is deze regelmatig geactualiseerd. Deze keer een extra opfrisbeurt, waarbij we wat andere keuzes hebben gemaakt. Als eerste hebben we de grafiek laten starten op 1 juli van elk kalenderjaar i.p.v. op 1 augustus. Een arbitraire keuze, maar zo sluiten we aan bij de keuze van het RIVM om het seizoen op 1 juli te laten beginnen.

Prognose op basis van 10 jaar geeft meer zekerheid

Een principiële keuze is het gebruik van onze eigen baseline en dus niet die van het CBS. Het CBS gebruikt voor hun prognose de jaren 2015-2019, terwijl wij gekozen hebben voor 2010-2019, een periode van 10 jaar dus in plaats van de 5 jaar van CBS. Hierdoor ligt onze baseline iets hoger en zien wij dus iets minder oversterfte. Immers, 2019 was een jaar met minder sterfte dan verwacht en dat geeft dan een vertekend beeld en meer onzekerheid.

Verder hebben wij de corona periode geaccentueerd, door de lijn daar een rode kleur te geven. De 4 voorgaande seizoenen zijn oranje. De 4 seizoenen na corona zijn zwart en het lopende seizoen (2024-2025) is groen.

De bandbreedte is lichtblauw. Omdat we nu een maand eerder in het seizoen beginnen, is het verloop iets anders dan voorheen: er zit nu een “kuiltje” rond januari. Dat komt door de ondersterfte na oversterfte in het lopende seizoen. Als er in het voorafgaande seizoen griep was met oversterfte, is er in de daaropvolgende herfst juist iets minder sterfte. Na een seizoen zonder griep is er in het daaropvolgende seizoen juist meer sterfte. Het kuiltje is als het ware het scharnierpunt.

Wat valt er nu op?

Door het beter scheiden van de seizoenen, valt ons nu een paar zaken op. Natuurlijk zagen we al dat de sterfte van de eerste vier seizoenen vrijwel binnen de bandbreedte valt, ondanks de twee griepgolven in 2017 en 2018.

We zien nu ook dat de eerste coronagolf eigenlijk ook best wel binnen de perken is gebleven. In mei 2020 was corona vrijwel verdwenen en daalde de cumulatieve oversterfte door de ondersterfte na oversterfte. Deze ondersterfte zet zich voort in het daaropvolgende seizoen (2020-2021), met een korte opleving door de hittegolf in augustus.

Geen oversterfte van zomer 2018 tot zomer 2020 !

Maar nu valt ons iets op. De totale oversterfte aan het eind van het eerste corona seizoen (30 overlijdens per 100.000 inwoners) is vrijwel gelijk aan de totale ondersterfte in het seizoen daarvoor (2018-2019: 25 overlijdens per 100.000 minder dan verwacht) en die kunnen we dus vrijwel tegen elkaar wegstrepen! Met andere woorden, wie niet in 2019 overleed vanwege het ontbreken van griep, overleed alsnog in 2020 aan corona.

Einde corona was ook einde ondersterfte

We zien ook dat op het moment dat corona vrijwel verdwenen was in februari 2021, er ook een einde kwam aan de ondersterfte die we heel even zagen in februari. Het was het begin van een periode met aanhoudende oversterfte en die er dus nog steeds is. Het RIVM heeft geprobeerd hieraan een einde te maken door de verwachtingen stevig naar boven bij te stellen, maar dat is natuurlijk valsspelen.

Oversterfte is dalende, verdwenen in 2028?

Wat we verder zien is dat in het eerste volledige seizoen na het einde van corona de totale oversterfte het grootst was: 80 overlijdens extra per 100.000 inwoners in 2021-2022. Dat is bijna drie keer zoveel als in het eerste corona seizoen! In elk volgend seizoen daalde de oversterfte met ongeveer 10 per 100.000. De huidige trend (2024-2025) lijkt dat te bevestigen. In dit tempo zou de oversterfte verdwenen zijn in de zomer van 2028.

Levensverwachting

Wat betekent dit nu voor onze levensverwachting? In 2020 hebben we 0,8 verwachte levensjaren moeten inleveren en in 2021 zelfs 1,0 levensjaar. Eind vorig jaar schreven we daarover dit artikel: Wat is de levensverwachting? Daarin lieten we deze grafiek zien, nu uitgebreid met een prognose tot 2028:

De donkere bolletjes zijn de berekende levensverwachtingen op basis van de werkelijke sterftecijfers. Voor 2024 is het een voorlopige verwachting op basis van de CBS-cijfers. De 4 lichte bolletjes is een kristallen bol voorspelling voor de komende jaren. Als we de optimistische tekenen volgen, dan zou de oversterfte in 2028 verdwenen moeten zijn. Dan zal ook de levensverwachting weer teruggekeerd zijn op de trend van voor corona. Uiteraard is dat speculatie, maar het is aardig om ook eens een positief signaal uit de cijfers te duiden!

Conclusies

Er is een aantal interessante conclusies te trekken uit deze grafiek. Als we per seizoen kijken en het seizoen voorafgaande aan corona samentrekken met het eerste corona seizoen, dan kunnen we die tegen elkaar wegstrepen: geen oversterfte van zomer 2018 tot zomer 2020!

Ook zien we in maart 2021 heel duidelijk een kantelpunt in het sterftepatroon. Vooralsnog is er nog geen andere plausibele verklaring gegeven dat dit omslagpunt kan verklaren, dan het starten van de vaccinaties. De gevestigde wetenschap weigert nog steeds deze mogelijkheid in overweging te nemen.

In de cijfers lijkt ook een aanwijzing te zitten dat het jaar levensverwachting dat we hebben moeten inleveren, rond 2028 weer terug is. Het is echter voorlopig niet meer dan een aanwijzing….