De cijfers van het RIVM beginnen een politiek draagvlak te krijgen. Het RIVM voorspelt, maar is dat terecht? Cor Pierik (lid Tweede Kamer namens BBB) probeerde het Vincent Karremans uit te leggen, maar slaagde er niet in. Dus dit verhaal is speciaal aan hen opgedragen.

Laten we eerst eens kijken wat er op de RIVM-website is te zien. Deze grafiek staan centraal: het aantal wekelijkse overlijdens in vergelijking tot wat het RIVM verwacht wat het zou moeten zijn.

Dit is wat het RIVM voorspelt. Slechts gedurende enkele weken in de winter steken de cijfers uit buiten de bandbreedte, dus zijn alleen die perioden gemarkeerd met de tekst “Niet verhoogd”, dus er is niets aan de hand volgens RIVM. Geen oversterfte, dus laten we dit onderwerp maar rusten. Karremans vindt het onzin om hier verder onderzoek naar te doen.

Maar laten we eens goed kijken naar wat die prognose eigenlijk inhoudt. Deze grafiek laat zien hoe dat werkt:

In deze grafiek zijn de blauwe staven de oversterftes, gerekend vanaf de waarde die bepaald wordt door de sterftekansen die we hebben gezien in de 10 jaren voorafgaande aan corona en de actuele bevolkingsomvang. Dat is dus inclusief vergrijzing en babyboom. We zien als eerste dat de oversterfte in het eerste seizoen waarin werd gevaccineerd verreweg het grootst is. Er overleden in dat seizoen gemiddeld 80 mensen meer per 100.000 inwoners, meer dan het dubbele dan tijdens de eerste golf.

Vanaf het seizoen 2022/23 neemt deze oversterfte geleidelijk af. Eigenlijk veel te langzaam na een epidemie, want je verwacht eigenlijk ondersterfte na een epidemie, maar dat terzijde.

De blauwe pijl geeft een indicatie voor de richting die de oversterfte op zou kunnen gaan. De blauw gearceerde staaf is dan de oversterfte waarop de oversterfte in het seizoen 2025/26 uit zou kunnen komen.

Het RIVM voorspelt

In dezelfde grafiek staan ook de prognoses van het RIVM opgenomen als rode staven. Die prognose is eenvoudig gezegd het gemiddelde van de sterftes in de 5 voorafgaande jaren, symbolisch aangegeven met de rode pijlen. Omdat er elk volgend jaar een jaar zonder oversterfte afvalt en er een corona jaar bij komt, is elke prognose vanaf 2021/22 hoger dan de vorige. Het is een prognose van wat de sterfte in het volgende jaar zal zijn.

Inmiddels is deze RIVM-prognose vrijwel aangeland bij de werkelijke sterfte. Dat kan ook haast niet anders, want er zijn nu alleen maar corona-jaren meegenomen. Voor de prognose voor 2025/26 (rood gearceerd) zullen we nog hoger uitkomen, want het eerste corona seizoen had per saldo maar weinig overlijdens en wordt vervangen door de sterftecijfers uit het seizoen 2024/25. Voor het komende seizoen zal de RIVM-prognose dus zeer waarschijnlijk veel hoger uitpakken dan de werkelijke oversterfte, tenzij het RIVM het rekenmodel gaat aanpassen. Dat gaan we dus zien!

Wat is het waard?

Zoals gezegd, het RIVM berekent een prognose op basis van de waargenomen sterfte en niet op basis van de op demografische cijfers gebaseerde te verwachten sterfte. De afgelopen 5 jaren was die sterfte ongeveer 8% hoger dan wat het CBS heeft berekend. Dat wordt dan dus ook de sterfteverwachting van het RIVM: 8% meer sterfte dan als we een normale, gezonde ontwikkeling hadden gezien. Echter, het RIVM waardeert nu de waargenomen sterfte als “Niet verhoogd”, daar waar de sterfte 8% hoger is dan wat CBS verwacht. Het is een keuze die gemaakt wordt en wel een politieke keuze. Het is een politieke keuze, om de oversterfte die we sinds 2020 zien nu te waarderen als “Niet verhoogd”.