Nu de eerste besmetting met het coronavirus 5 jaar achter ons ligt, begint er een patroon zichtbaar te worden in de oversterfte. De heftigste cijfers zien we bij de leeftijdsgroep van 65-80 jaar, waar na de 1^e en 2^e golf een oversterfte ontstond van 4.000 overlijdens. Nadat corona voorbij was begin 2021 en we beschermd werden door de vaccins, liep deze oversterfte verder op tot maar liefst 22.000.

Laten we dit eens stap voor stap gaan onderzoeken. We bekijken eerst alleen de sterfte per 100.000 inwoners (100K), dan hebben we helemaal niets te maken met verwachtingen en bandbreedtes. In deze grafiek is deze sterfte als blauwe balken weergegeven.

In 2019 zagen we in deze groep nog een sterfte van 1822/100K inwoners. Dat is ook ongeveer de sterfte die we in de jaren daarvoor zagen. In het eerste coronajaar liep dat op tot 1994, een stijging van ruim 10%. In 2021, het jaar dat er werd begonnen met vaccinatie, liep dat verder op tot 2035/100K en dat is vreemd. De pandemie was voorbij en toch liep de oversterfte verder op tot bijna 14% per jaar.

Een volgende stap is om toch de verwachte sterfte op te nemen in dezelfde grafiek. De lichtblauwe staven zijn de verwachtingen voor zowel het CBS als ons eigen model (we komen tot vrijwel dezelfde jaarcijfers). We zien dat die verwachtingen heel langzaam dalen, voornamelijk omdat we heel langzaam gezonder worden. Maar zelfs als we ervan uitgaan dat onze gezondheid stabiel zou blijven en alle staven dus een waarde van 1800 geven, dan nog steken alle jaren nog steeds ver uit boven de verwachte waarde.

In dezelfde grafiek is ook de prognose weergegeven die het RIVM berekende voor 2024, de oranje staaf. Die zit inderdaad dicht in de buurt van de werkelijke sterfte en is daarmee als prognose voor de werkelijke sterfte een goede rekenmethode. Maar het is beslist geen weergave van de sterfte die we zouden moeten verwachten.

We gaan verder op onderzoek uit op basis van de CBS-cijfers van de middengroep wat leeftijd betreft. Als we deze groep hebben geanalyseerd, dan kunnen we ook de andere leeftijden beter begrijpen. In de verdere analyse zullen we wel gebruik maken van de baseline, maar zoals we zullen zien levert dat geen ander beeld, wel meer inzicht.

Oversterfte bij de leeftijden 65-80 jaar

We gebruiken de CBS-cijfers voor het wekelijkse aantal overlijdens voor de leeftijdsgroep van 65-80 jaar en trekken daar de wekelijks te verwachten sterfte van af. Het CBS heeft daar zelf tabellen voor, maar wij gebruiken daarbij onze eigen baseline, die met name het seizoen verloop beter beschrijft. Zie daarvoor ook ons artikel Evolutie van de baseline tijdens de coronapandemie (de cijfers zijn te downloaden op steig.nl). Vervolgens cumuleren we deze cijfers wekelijks vanaf 1 maart 2020, om zo de opgebouwde oversterfte per week te verkrijgen. Daarin ontstaan dan patronen die we kunnen begrijpen. Deze grafiek krijgen we dan:

We gaan stap voor stap deze grafiek ontleden. De zwarte lijn is de opgebouwde oversterfte en we zien deze lijn stijgen vanaf maart 2020. Nadat de eerste golf achter ons ligt in mei 2020, zien we dat de opgebouwde sterfte voor deze leeftijdsgroep ongeveer 2000 was.

Omdat ook corona net als griep voornamelijk toeslaat in het laatste levensjaar, wordt daarmee voornamelijk het moment van overlijden vervroegd. Dat resulteerde in een daling van de opgebouwde sterfte vanaf mei 2020, want wie zonder corona later in het jaar zou zijn overleden, stierf nu al in maart/april 2020 aan corona en zal dus niet meer later dat jaar nogmaals kunnen overlijden. Dat is de ondersterfte na oversterfte.

De tweede golf

Als er geen tweede golf zou zijn geweest, dan zou aan het eind van het jaar de in maart/april opgebouwde oversterfte grotendeels verdwenen zijn. De stippellijn illustreert dat.

Eind september 2020 verscheen de tweede golf. Er bouwde zich meer oversterfte op, die in februari 2021 opgelopen was tot rond de 4000. We zien nog net een horizontaal stuk, maar de ondersterfte na oversterfte blijft uit, de oversterfte bouwde verder op. Iets zorgde voor die extra sterfte, maar het was geen corona. Bovendien werd er gevaccineerd tegen corona en dat was volgens de overheid zeer succesvol. Maar wat zou het dan wel geweest kunnen zijn?

Wel zagen we dus dat precies op het moment deze leeftijdsgroep werd gevaccineerd, de oversterfte weer begon te stijgen. Het wekelijkse aantal gezette vaccinaties voor deze leeftijdsgroep is weergegeven als een groene lijn (af te lezen op de rechter schaal). Vanaf dat moment worden we geconfronteerd met een oversterfte van ongeveer 4500 per jaar en dat is meer dan de eerste en tweede golf bij elkaar. Inmiddels is de totale oversterfte voor deze leeftijdsgroep opgelopen tot bijna 22.000 en stijgt nog steeds door. Dat komt neer op een gemiddelde oversterfte van 8%, terwijl covid-19 vrijwel verdwenen is uit het ziektebeeld. Bovendien zou er dan ook de bijbehorende ondersterfte moeten zijn en die zien we ook niet.

Kunnen vaccinaties de oorzaak zijn?

De vraag is natuurlijk: is het mogelijk dat vaccinaties hiervan de oorzaak zijn? We zien zeker een correlatie tussen oversterfte en het startmoment van vaccinatie. Ook na de boostervaccinaties zien we telkens de oversterfte stijgen. Met deze analyse is nooit het bewijs te leveren dat de vaccinaties inderdaad de oorzaak van de oversterfte zijn, maar er is wel een toets die een mogelijk verband zou kunnen uitsluiten: de Bradford Hill criteria. Dit zijn 9 toetsen die allemaal positief moeten zijn, om een mogelijk causaal verband aan te tonen. In dit artikel wordt uitgelegd dat hier aan alle voorwaarden wordt voldaan. Het causale verband is dus zeer aannemelijk en zeker niet uit te sluiten.

Het aardige is nu dat voor het aantonen van de werkzaamheid van het vaccin, exact dezelfde criteria kunnen worden gebruikt. Voor een aantal toetsen zullen de vaccins slagen, maar er zijn er ook een aantal waarin ze zeker zullen falen. We zagen juist meestal een stijging van de sterfte nadat er werd gevaccineerd en dus is de correlatie negatief, de Bradford Hill test faalt. Geen bewijs dat vaccinatie sterfte voorkomt. Vooralsnog houden we dus slechts één kandidaat over: de vaccins die oversterfte zouden veroorzaken.

Het RIVM

Sinds 2024 houdt het RIVM de oversterfte weer in de gaten. Zij berekenen de te verwachten sterfte op basis van de laatste 5 jaren. We hebben in de grafiek al gezien dat voor de 65-80 jaar groep de opgebouwde oversterfte in een bijna rechte lijn omhooggaat. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het RIVM deze oversterfte ook voor het seizoen 2024/2025 verwachtte. Deze prognose is weergegeven met de rode lijn. De daadwerkelijke oversterfte komt daar dan dus goed mee overeen en het RIVM spreekt dan van “Niet verhoogd”, terwijl we zelf heel goed begrijpen dat we al 5 jaar met aanhoudende oversterfte kampen. Lees hierover ook meer in ons artikel Van verwachtingen naar normsterfte.

Oversterfte bij de oudste groep: 80+

Nu we begrijpen hoe de oversterfte bij de middengroep van 65-80 jaar opgebouwd is, kunnen we ook begrijpen hoe dat bij 80+ zit.

We zien tot april 2021 hetzelfde beeld als bij de 65-80 jaar groep: twee golven en ondersterfte na oversterfte daartussenin. Echter, nu zien we wel de ondersterfte na oversterfte na de tweede golf en dat komt, omdat er bij deze leeftijdsgroep een veel hogere sterfte optreedt met meer ondersterfte tot gevolg. Maar deze ondersterfte is wel kleiner dan we bij de eerste coronagolf zagen. De stippellijn loopt 4 maal zo vlak als die na de eerste golf!

Na het geven van de boosterprik eind 2021 en de Deltagolf die er simultaan was, is er vrijwel helemaal geen ondersterfte meer. Als er een relatie is tussen vaccinatie en oversterfte, dan speelt die zich hier dus meer op de lange termijn af.

Ook is in deze grafiek weer de prognose van het RIVM als een rode lijn weergegeven. Die volgt ook nu weer de zich opbouwende oversterfte. Wel zien we hier de griepgolf die alleen de ouderen in januari plaagde.

De jongste leeftijdsgroep: 0-65 jaar

Deze leeftijdsgroep vrijwel geen last gehad moeten hebben van corona en dat zien we terug in deze grafiek:

In het eerste coronajaar zien we bij de leeftijden tot 65 jaar zelfs een ondersterfte. Zij hadden geen last van corona en dus zien we ook in de grafiek geen enkel effect.

Wel zien we medio maart 2021 een plotselinge stijging van de oversterfte. Die viel precies samen met de start van de vaccinatiecampagne voor die leeftijdsgroep. Naarmate de gevaccineerde groep groter werd, werd de zich opbouwende oversterfte steeds steiler. Wel in december 2022 een flinke griepgolf met oversterfte en de bijbehorende ondersterfte daarna. Maar de trend blijft in een rechte lijn doorstijgend.

Wat we hier wel zien is dat de oversterfte inmiddels lijkt af te remmen. Het sinds 2022 niet meer vaccineren van deze leeftijdsgroep zou een goede verklaring kunnen zijn.

Conclusies

De bestrijding van corona via vaccinatie viel samen met het daadwerkelijk vrijwel verdwijnen van corona begin 2021. Of vaccinatie ook de oorzaak hiervan was, is niet zo relevant. We constateren wel dat de opgebouwde oversterfte sinds de eerste vaccinatie viermaal zo hoog was als voor de vaccinaties. Met name bij het verloop bij de 65-80-jarigen kunnen we ons niet aan de indruk onttrekken dat de vaccinaties hier een cruciale rol hebben gespeeld.